Een frisse invalshoek is nooit weg.
Nieuwsgierig naar wat een moderne razendknappe technologische ontwikkeling als ChatGPT van OpenAI voor toegevoegde waarde voor mijn speurwerk naar informatie voor vertaalschetsen.nl zou kunnen hebben, gaf ik de chatbot een paar eenvoudige opdrachten.
Eerst maar een heel algemene vraag.
‘Schrijf een beschouwing over negentiende eeuwse Deense vrouwelijke schrijvers uit de kringen van de Moderne Gennembrud.’
Titel: De Krachtige Pen: Negentiende-eeuwse Deense Vrouwelijke Schrijvers en de Moderne Gennembrud
In de negentiende eeuw was Denemarken getuige van een literaire revolutie die bekend staat als de “Moderne Gennembrud” of de “Doorbraak van de Moderne”. Deze periode was van cruciaal belang voor de Deense literatuur en bracht een schat aan getalenteerde schrijvers voort, waaronder opvallende vrouwelijke auteurs. In deze beschouwing zullen we de rol van negentiende-eeuwse Deense vrouwelijke schrijvers binnen de context van de Moderne Gennembrud onderzoeken en de impact van hun werk op de Deense literatuur belichten.
De negentiende eeuw was een tijd van grote maatschappelijke veranderingen in Denemarken. De opkomst van het liberalisme en de industrialisatie brachten nieuwe ideeën en veranderende sociale structuren met zich mee. Deze verschuivingen weerspiegelden zich in de literatuur van die tijd, waarin schrijvers een zoektocht naar authenticiteit en waarachtigheid begonnen, zowel in hun thema’s als in hun stijl. Dit verlangen naar vernieuwing leidde tot de Moderne Gennembrud-beweging, die de traditionele literaire normen uitdaagde en nieuwe perspectieven omarmde.
Vrouwelijke schrijvers speelden een essentiële rol in deze literaire omwenteling. Eén van de meest opvallende was Georg Brandes’ zus, Edvard Brandes, die een invloedrijke figuur was in de kring van de Moderne Gennembrud. Ze was niet alleen een schrijver maar ook een belangrijke literaire criticus en leverde waardevolle bijdragen aan het literaire debat van die tijd. Haar kritieken stimuleerden discussies over literatuur en maakten ruimte voor nieuwe stemmen.
Een andere prominente vrouwelijke schrijver was Johanne Luise Heiberg, een toneelschrijver en actrice. Hoewel ze al eerder actief was dan de Moderne Gennembrud, had haar werk invloed op de literaire ontwikkelingen van die periode. Heiberg schreef toneelstukken die de sociale normen en verwachtingen van vrouwen in de negentiende eeuw uitdaagden. Haar werk leverde een waardevolle bijdrage aan het debat over de rol van vrouwen in de samenleving en in de kunst.
Een andere opmerkelijke vrouwelijke schrijver was Amalie Skram, bekend om haar realistische romans die de sociale ongelijkheid en de onderdrukking van vrouwen aan de kaak stelden. Haar werk, zoals “Constance Ring” en “Lucie,” legde de harde realiteit van het leven voor vrouwen bloot en bracht feministische kwesties onder de aandacht.
Deze vrouwelijke schrijvers van de negentiende eeuw, samen met hun mannelijke tijdgenoten, hielpen de Deense literatuur te hervormen en te vernieuwen. Ze brachten belangrijke sociale en culturele kwesties aan het licht en speelden een cruciale rol in het vormgeven van de literaire canon van Denemarken.
In conclusie is de rol van negentiende-eeuwse Deense vrouwelijke schrijvers in de kring van de Moderne Gennembrud van onschatbare waarde geweest. Hun werk heeft de Deense literatuur verrijkt en bijgedragen aan belangrijke maatschappelijke discussies van die tijd. Deze schrijfsters zijn niet alleen een inspiratie voor toekomstige generaties vrouwelijke auteurs, maar ze blijven ook een bron van inzicht en bewondering voor iedereen die geïnteresseerd is in de rijke literaire geschiedenis van Denemarken.
Met de algemene informatie over de Moderne Gennembrud is niets mis, al is de vertaling ‘Doorbraak van de Moderne‘ wel wat curieus. Het is al met al geen diepgravende beschouwing, maar dat komt natuurlijk ook door de vraagstelling. So far, so good.
Maar dan gaan er bij Georg en Edvard Brandes toch wel de nodige alarmbellen rinkelen. In een eerder gegenereerd antwoord noemde ChatGPT Georg Brandes een toonaangevend schrijfster. Inderdaad was Brandes de grote aanjager, de spil van de Moderne Gennembrud. Maar toch echt ontegenzeglijk een man – in zijn jonge jaren met baard zoals alle afbeeldingen duidelijk laten zien. Wellicht is de chatbot op het verkeerde been gezet door de genderneutrale naam Georg/George, een uitgelezen pseudoniem voor vrouwen in de kunst die voor vol wilden worden aangezien. George Sand en George Eliot kozen ervoor.
Toen ik op de knop ‘Regenerate’ drukte, kwam het bovenstaande verhaal eruit rollen. En nu is het geslacht van Georg in orde, althans niet nader benoemd, maar verschijnt tot mijn verrassing zijn zus, de schrijfster Edvard ten tonele. Ook Edvard is echter een man…
En dan Luise Heiberg. Waarom een gevierde actrice uit de tijd van de Romantiek expliciet tot de kring van de Moderne Gennembrud wordt gerekend, is mij een raadsel. De Moderne Gennembrud had geëngageerde literatuur hoog in het vaandel, terwijl Heiberg in 1851 flink uithaalde naar moderne geëmancipeerde vrouwen. Als schrijfster is ze vooral bekend geworden met haar memoires uit 1891/2. Brandes en zijn adepten vonden deze memoires matig van kwaliteit en ongeloofwaardig. Georg Brandes’ oordeel liegt er niet om:1
Eerlijk gezegd interesseert het me allemaal geen zier. Het stelt psychologisch weinig voor. […] verder is het onleesbaar en inhoudsloos. Als actrice is mevrouw Heiberg een zwaan, als persoon een domme gans. In haar literaire werk komt die kant des te duidelijker naar voren aangezien ze zo wordt opgehemeld dat ze even verwaand is als onwetend, want afgezien van haar acteertalent mist ze elke vorm van intelligentie.
Tegen Amalie Skram valt niets in te brengen. Het is volkomen terecht dat zij als toonaangevende exponent wordt genoemd. Maar Karen Blixen? Zij moest nog geboren worden toen de Moderne Gennembrud zijn hoogtijdagen kende en maakte als schrijfster furore in de jaren dertig van de twintigste eeuw.
De beschouwing eindigt met de nodige algemeenheden waarbij de uitspraak dat de schrijfsters “een cruciale rol in het vormgeven van de literaire canon van Denemarken” speelden, me toch wel wishful thinking lijkt…
Om ChatGPT het voordeel van de twijfel te geven nog maar een paar vragen.
Wat kan de chatbot vertellen over de Deense schrijfster Olivia Levison?
Het spijt me, maar ik kan geen specifieke informatie vinden over een persoon met de naam Olivia Levison in mijn kennisbank, die informatie bevat tot september 2021. Het is mogelijk dat Olivia Levison geen publieke figuur is of dat er beperkte informatie beschikbaar is over haar in openbare bronnen tot aan mijn kennisafsnijdatum. Als Olivia Levison een meer recente of minder bekende persoon is, raad ik aan om online zoekmachines, sociale mediaplatforms of andere actuele bronnen te raadplegen voor meer informatie.
Tja.
En wat weet de chatbot van de Deense schrijfster Erna Juel-Hansen?
Erna Juel-Hansen was een Deense schilderes die leefde van 1865 tot 1952. Ze staat vooral bekend om haar landschapschilderijen en bloemstillevens. Juel-Hansen werd geboren in Kopenhagen, Denemarken, en begon op jonge leeftijd met haar artistieke opleiding aan de Koninklijke Deense Kunstacademie in Kopenhagen.
Ze was een productieve kunstenaar en haar werk werd gekenmerkt door haar gebruik van heldere kleuren en een nauwkeurige weergave van de natuurlijke wereld. Haar bloemstillevens worden vaak geroemd vanwege hun gedetailleerdheid en realisme. Ze schilderde ook landschappen en portretten, maar haar specialiteit lag in het vastleggen van de schoonheid van bloemen en planten.
Aldus ChatGPT.
Begrijp me goed, ik heb diep respect voor technische hoogstandjes als deze, maar het kritisch mensenoog blijkt vooralsnog toch nog broodnodig.
Een ding is in ieder geval duidelijk: mijn website is niet gebruikt voor de invoer van data in het AI-programma. Dus hoef ik me geen zorgen te maken over copyright perikelen.
Wat een geniaal en hilarisch experiment! Het is evident dat we nog ‘natuurlijk intelligente’ mensen als jij nodig hebben om inhoudelijke en onderhoudende artikelen te schrijven.